بررسی صنعت کاشی و سرامیک در مقیاس جهانی

سفالگری از جمله باستانی‌ترین هنرهای بشری و در واقع سرمنشاء هنر تولید کاشی و سرامیک است که نخستین آثار این هنر در ایران به حدود 10.000 سال قبل از میلاد می‌رسد که به صورت گل نپخته بوده و آثار اولین کوره‌های پخت سفال به حدود 6000 سال قبل از میلاد بر می‌گردد. اشکال اولیه کاشی‌های سرامیکی مربوط به دوران قبل از تاریخ است وقتی که استفاده از رس به عنوان یکی از مصالح ساختمانی در چندین تمدن اولیه توسعه یافت. کاشی‌های مدرن اولیه به طور زمخت شکل داده شده بود و استقامت کاشی‌های امروزی را نداشتند. مصالح کاشی‌ها از کف رودخانه‌ها استخراج شده در بلوک‌های ساختمانی فرم داده و در آفتاب خشک می‌شدند. کاشی‌های اولیه خام بوده‌اند ولی حتی در 6000 سال قبل مردم با استفاده از رنگ زدن و کنده‌کاری ظریف روی کاشی‌ها از آن‌ها برای تزیین استفاده می‌کردند.
باستان‌شناسان در یافته‌اند که بشر اولیه در حدود 24000 سال قبل از میلاد اقدام به ساخت سرامیک می‌کرده است. این سرامیک‌ها در چکسلواکی یافت شده‌اند و به شکل حیوانات و پیکره انسان، تخته صاف و توپ می‌باشد. این سرامیک‌ها را از چربی حیوانات به همراه استخوان آن‌ها و خاکستر استخوان و مقداری رس ریز دانه می‌ساختند و بعد از شکل دادن آن را در دمایی در حدود 500 تا 800 درجه سانتی‌گراد در کوره‌های گنبدی شکل و یا به شکل نعل اسب پخت می‌نمودند. اما هنوز معلوم نیست این نوع از سرامیک‌ها را به چه علتی می‌ساختند. اولین ظروف سفالی مورد استفاده در 9000 سال قبل از میلاد مسیح ساخته می‌شد و برای نگه‌داری غذا و دانه‌های خوراکی مورد استفاده قرار می‌گرفت. ساخت شیشه نیز تقریباً هم‌زمان با سفال و در 8000 سال پیش در مصر آغاز شد به طوری‌که در پخت سفال به علت حضور اکسید کلسیم به همراه شن و سودا در نهایت به سفال‌های لعابدار رنگی منجر شد.
در سال¬های اخیر به¬ویژه سال 2015صنعت جهانی کاشی و سرامیک از یک ثبات نسبی برخوردار شده است. در سال 2016 در تولید و مصرف جهانی کاشی و سرامیک به ترتیب شاهد رشد 5.7 و 5 درصدی بودیم. جریان واردات/صادرات نیز پیشرفت جزئی 1.5 درصدی نسبت به سال 2015 داشته است. همچنین تولید جهانی کاشی و سرامیک از مرز 13 میلیارد متر مربع گذشته و به 13،056 میلیون متر مربع رسیده که 5.7% افزایش نسبت به سال 2015 نشان می دهد. آسیا رشد خود را از سر گرفته و از 8،631 به 9،331 میلیون متر مربع (1.8+درصد نسبت به سال 2015) رسیده که 71.5 درصد تولید جهانی را در بر می گیرد. این نتیجه از رشد در کشورهای چین، هند، ویتنام و ایران ناشی شده است. قاره اروپا در مجموع 1.877 میلیون متر مربع (14.4 درصد از تولید جهانی) تولید داشته که کشورهای اتحادیه اروپا با 7.1 درصد رشد از 1،218 به 1،304 میلیون مترمربع و کشورهای غیر اتحادیه اروپا با حدود 1.1 درصد رشد به 573 میلیون متر مربع رسیده اند. در قاره آمریکا تولید کل از 1523 به 1444 میلیون متر مربع (11 درصد از تولید جهانی) کاهش یافته است که دلیل آن انقباض شدید در آمریکای مرکزی و جنوبی با کاهش تولید 107 میلیون متر مربع (9- درصد) بوده است. در مقابل، به لطف رشد اقتصادی در مکزیک و آمریکا افزایش تولید در آمریکای شمالی (نفتا) ادامه یافته و به 358 میلیون متر مربع (5.8+ درصد) رسیده است. تولید در آفریقا نیز به 399 میلیون متر مربع (3.4- درصد) کاهش یافته است.

بزرگترین تولیدکننده کاشی و سرامیک در جهان، قاره آسیا می­باشد بطوریکه بیش از 68 درصد مقدار تولید جهانی را به خود اختصاص داده است. در قاره آسیا نیز بزرگترین تولید­کننده کشور چین است که درحدود 70 درصد مقدار کاشی و سرامیک در قاره آسیا را تولید می­کند. روند مقدار تولید انواع کاشی و سرامیک در جهان مطابق نمودار زیر می­باشد:

همانگونه که از نمودار مشخص است روند تولید کاشی و سرامیک طی 11 سال گذشته روند افزایشی داشته است و این موضوع به معنای افزایش میزان تقاضا برای این محصول می­باشد. در سال 2015 اندکی از مقدار تولید جهانی کاسته شده ولی در سال 2016 مجددا روند افزایش ادامه یافته است. شایان ذکر است در سال 2017، تولید کاشی سرامیک جهان رشد ضعیف تری را با 13،552 میلیون مترمربع (رشد 2.2 درصدی نسبت به سال 2016) به خود دید، در این میان مصرف کاشی نیز فقط 2.2 درصد به مقدار 13.3 میلیارد مترمربع افزایش یافت. جریان صادرات و واردات جهانی 1.4 درصد کاهش داشت و به 2.754 میلیون متر مربع رسید. این افت عمدتا به دلیل کاهش شدید صادرات چین بوده است.

پراکندگی تولیدات کاشی و سرامیک به لحاظ مناطق جغرافیایی مطابق جدول زیر می­باشد:

تولید­کنندگان کاشی و سرامیک به تفکیک منطقه تولید

در زمینه صادرات نیز کشور چین با صادرات کاشی و سرامیک به بیش از 70 کشور در سرتاسر جهان به عنوان بزرگترین صادرکننده کاشی  سرامیک محسوب می­شود. کشورهای اسپانیا و ایتالیا با اختلاف زیادی در رتبه دوم و سوم قرار دارند.