وضعیت صنعت و معدن در ایران

معادن تأمین­ کننده مواد اولیه مورد نیاز بسیاری از صنایع می­باشند و در خود کفایی صنعتی، ایجاد اشتغال مولد و افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه یک کشور نقش تعیین­ کننده­ای دارد. اساسی­ ترین محور در بخش معدن، سرمایه­ گذاری و تأمین زیرساخت­های مورد نیاز تولید است که از ضرورت­های افزایش تولید ملی نیز به ­شمار می­رود.

کشور ایران به لحاظ داشتن پوسته ­ای ناهمگن و تأثیر حوادث مختلف زمین ­شناسی در شکل­ گیری آن، از نظر مواد معدنی سرشار است و در حال حاضر جزو 10 کشور قدرتمند دنیا در بخش مواد معدنی است و با دارا بودن ذخایر معدنی بالغ بر 57 میلیارد تن، شامل بیش از 68 نوع ماده معدنی، حدود 3 درصد منابع معدنی جهان را به خود اختصاص داده است و به نسبت جمعیت دارای سهم افزون­تری از منابع خدادادی است. از این رو بسیاری ایران را کشوری معدنی می­دانند تا کشوری نفت­ خیز. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در خصوص کشف منابع نفت و گاز و توسعه صنایع پتروشیمی و صنعت پالایش، ایران به دستاوردهای بسیار خوبی در عرصه جهانی دست یافته است. با این حال میزان توفیقات در خصوص کشف مواد معدنی با توجه به پتانسیل بالای کشور، رضایت ­بخش نبوده است. در حال حاضر بالغ بر 8800 معدن فعال و غیرفعال در کشور وجود دارد که با توجه به پیش­بینی ذخایری بالغ بر 57 میلیارد تن، سالانه بطور متوسط 150 میلیون تن از این ذخایر استخراج می­گردد.

بر اساس استانداردهای جهانی سالانه باید یک درصد از ذخایر معدنی استخراج شود در حالیکه این رقم در کشور ما در حدود 0.4 درصد می­باشد. برداشت یک درصد ذخایر معدنی کشور معادل سالیانه 570 میلیون تن که در طول برنامه ششم توسعه پیش­بینی شده است، احتیاج به یک تحول اساسی در جایگاه معدن و صنایع معدنی کشور دارد. زنجیره سرمایه­ گذاری صنعتی و صنعت گستری بر پایه منابع متعدد و متنوع معدنی که کشور ما در اختیار دارد، امکانات وسیع­ تر و کارآمدتری را برای جذب سرمایه، فناوری و توسعه ظرفیت­های کارآفرینی و اشتغالزایی پایدار نیازمند است. علاوه بر این بخش معدن امکانات جدید، متنوع و بسیار پویایی برای شکل­ گیری و تحقق مزیت­های نسبی و تبدیل آن به مزیت­های رقابتی در تجارت بین­الملل دارد. ظرفیت­های مغفول مانده در بخش معدن ایران کم نیست. اکتشاف بویژه اکتشاف عمقی پروژه­ای ناتمام در کشور است که جای کار بسیار دارد. اکتشاف و استحصال هر ذخیره جدید محرک ایجاد و توسعه زنجیره ارزش و توسعه ظرفیت­های کارآفرینی است. بخش معدن به عنوان تأمین ­کننده مواد اولیه بسیاری از صنایع، یکی از خاستگاه­های اصلی اجرای اقتصاد مقاومتی و تضمین­ کننده بقا و تداوم پایدار آن است. در اقتصادهایی همچون اقتصاد ایران که از نظر ساختاری، بخش کشاورزی با بهره­وری کم و فعالیت­های خدماتی صرفاً واسطه­ گر بیشترین سهم را دارد، نقش سرمایه­گذاری صنعتی و صنعت­ گستری بر پایه منابع عظیم معدنی، همراه با استفاده بهینه از مزیت­های نفت و گاز، یک موهبت توسعه­ای به معنای دقیق کلمه است.